عمق کاشت مناسب بذر ذرت

فاکتورهای زیادی وجود دارد که بر میزان تراکم ذرت و عملکرد نهایی تأثیر می‌گذارد. بعضی از کنترل ما خارج و برخی دیگر قابل کنترل است. یک راه آسان برای حفظ بهترین تراکم در مزرعه ذرت و در نهایت رسیدن به پتانسیل عملکرد، کاشت در عمق مناسب است. وقتی بحث کاشت ذرت مطرح می‌شود، عمق مناسب کاشت بسیار مهم است، زیرا برای رشد مناسب و تکامل ریشه ضروری است. یک قانون قدیمی در کاشت بذر ذرت میگوید که بذر باید در عمقی برابر با دو بند از انگشت اشاره کشت شود. اما انگشتان همه افراد طول یکسانی ندارند، بنابراین اندازه گیری دقیق‌تر برای این تصمیم مدیریتی کشت بسیار مهم است. ذرت باید عمیق‌تر از سایر محصولات (کلزا ، گندم، جو ، جو دوسر و غیره) کاشته شود. در مورد عمق مناسب بذر، چند تفکر مختلف وجود دارد، با این وجود در تفکر غالب، عمق ایده آل کاشت ذرت در حدود 4 تا 5 سانتی‌متر همراه با 12 میلیمتر رطوبت در خاک است. اکثر کارشناسان زراعت موافقند که کاشت خیلی کم عمق ذرت نسبت به کاشت خیلی عمیق منجر به مشکلات بیشتری می‌شود. لذا با توجه به تجربیات مکرر کارشناسان، اگر بذر ذرت کم عمقتر از 4 سانتی‌متر کاشته شود، مشکلات زیادی ظهور خواهد کرد. بنابراین، کارشناسان ما هدف قرار دادن 5 سانتی‌متر را به عنوان یک عمق عالی برای کاشت ذرت توصیه می‌کنند.

یک دلیل اصلی برای هدف قرار دادن عمق 5 سانتی‌متر، دستیابی به تماس خوب بذر با خاک است. برای رسیدن به این مهم در کل بستر بذر، لازم است بذر در جایی باشد که بیشترین ثبات سطح رطوبت وجود دارد، کشت شود. عدم یکنواختی رطوبت خاک در کل ناحیه حضور بذر دلیل اصلی ظهور غیر یکنواخت گیاهچه در مزرعه است، که نتایج حاصل از آن می‌تواند به راحتی تلفات 8 تا 10 درصدی داشته باشد (لینک به مقاله ظهور غیر یکنواخت).

دلیل دوم عمق کاشت توصیه شده، ایجاد یک سیستم ریشه ثانویه قوی است. سیستم ریشه ثانویه نه تنها به حمایت ساختاری از گیاه ذرت کمک می‌کند بلکه مسئول جذب اکثر آب و مواد مغذی مورد نیاز گیاه است.
یک سیستم ریشه ثانویه مناسب در کاهش خوابیدگی ریشه در اوایل فصل و همچنین کمک به عملکرد بهتر گیاه در شرایط تنش خشکی در اواخر فصل ضروری است. عمق کاشت کم، به ویژه کمتر از 4 سانتی‌متر، می تواند منجر به خوابیدگی ریشه در اوایل فصل در اثر کم شدن رشد ریشه ثانویه یا آسیب دیدگی ذرت در اثر علفکش های قبل از ظهور گیاهچه شود.

البته همیشه استثنائاتی در قوانین وجود دارد که می‌تواند به برخی تنظیمات دقیقتر منجر شود. به عنوان مثال، اگر شرایط خاک در زمان کاشت خشک باشد، غالباً کاشت به صورت هیرم‌کاری (اول آبیاری بعد کشت) انجام می‌شود تا به یکنواختی ظهور گیاهچه کمک کند. در هیرم‌کاری عمق کاشت باید طوری تنظیم شود که بذر در رطوبت مطمئن قرارگیرد. بافت خاک عامل دیگری است که باید مورد توجه قرار گیرد. در خاکهای بسیار سنگین و دارای بافت رس زیاد، بذر ذرت نباید عمیق تر از 6 سانتی‌‌متر کاشته شود. با این حال، ممکن است در خاکهای شنی سبک‌تر و مناطق گرم عمق کاشت 7 سانتی‌‌متر لازم باشد. از این رو ممکن است شرایط در هر مزرعه نسبت به مزرعه دیگر قدری متفاوت باشد، و لازم است عمق کاشت برای همان مزرعه به دقت تعیین شود. کارشناسان باید هنگام ورود به مزارع با انواع تیپ خاک یا روش های خاکورزی مختلف، عمق مناسب بذر ذرت را برای آن مزرعه تعیین نمایند. از این رو، توصیه شده است که در زمان کاشت، شرایط هر مزرعه را به دقت مورد بررسی قرار داده و عمق کاشت مناسب آن را تعیین نمایید. برای درک بهتر اهمیت کاشت بذر ذرت در عمق مناسب لازم است ساختار ریشه در ذرت به درستی شناخته شود.

ساختار ریشه ذرت

قبل از بحث در مورد پیامدهای کاشت خیلی کم عمق یا عمیق، درک توسعه و ساختار سیستم های ریشه ذرت مهم است. ذرت دارای دو سیستم ریشه زایی کاملاً مشخص است. سیستم اول، از ریشه اولیه تشکیل شده که از جوانه زدن بذر ناشی می‌شود. سیستم ریشه اولیه از نظر اندازه و عملکرد محدود است اما مکانیسمی را برای گیاه در حال ظهور جهت دسترسی به مواد مغذی و آب فراهم می‌کند.

هنگامی که بذر ذرت کاشته شد، آب و مواد مغذی محلول در آب جذب جنین می‌شود. این عناصر غذایی در یک سری واکنشهای بیوشیمیایی شرکت می‌کنند که منجر به جوانه زنی می‌شود. اولین ساختاری که از بذر پدیدار می‌شود ریشه اصلی است. پس از ظهور ریشه اصلی، کولئوپتیل (که ساختار ریشه ای نیست) و به دنبال آن ریشه‌های اولیه جانبی ظهور می‌کند. ریشه اصلی و ریشه های اولیه جانبی، سیستم ریشه اولیه (ریشه بذری) را تشکیل می‌دهند. سیستم ریشه اولیه برای گیاهچه در حال رشد آب جذب می‌کند، اما این سیستم ریشه در جذب عناصر ضعیف است. به محض ظهور گیاهچه در سطح زمین، رشد سیستم ریشه اولیه کاهش یافته و سیستم ریشه ثانویه ایجاد می شود. با وجودی که سیستم ریشه اولیه کمک چندانی به حفظ طولانی مدت گیاه ذرت نمیکند، اما آسیب زودرس به ریشه اصلی یا ریشه های جانبی اولیه می‌تواند رشد اولیه گیاهچه را متوقف کرده و باعث تاخیر در ظهور شود. البته تا زمانی که خود بذر و مزوکوتیل (محور میان لپه) سالم باقی بمانند، چنین خساراتی لزوماً باعث مرگ فوری گیاهچه نخواهد شد، اما ممکن است منجر به تاخیر در ظهور یا برگدهی گیاهچه در زیر خاک شود. هرچه در طول زمان، ریشه های ثانویه بیشتر ایجاد می شوند، آسیب به سیستم ریشه اولیه تأثیر کمتری در بقای گیاه خواهد داشت.
علائم چنین آسیبی به ریشه اولیه شامل تعویق در رشد و طویل شدن ریشه، تغییر رنگ بافت ریشه به رنگ قهوه‌ای، انشعاب بیش از حد ریشه و مرگ کامل بافت ریشه است. اگر ریشه اصلی اولیه در حین ظهور از بذر به شدت آسیب ببیند، ممکن است کل ریشه اصلی اولیه از بین برود. اما هنگامی که ریشه اصلی اولیه 1.5 سانتی‌متر یا بیشتر طول داشته باشد، صدمه به نوک ریشه لزوماً کل ریشه را از بین نخواهد برد، بلکه مریستم های جانبی ریشه ممکن است انشعابات ریشه گسترده ای (ریشه عارضی) را در پاسخ به آسیب به مریستم انتهایی آغاز نماید.

دومین سیستم ریشه، سیستم ریشه ثانویه که در گره‌های منفرد بالای مزوکوتیل ساقه (1.5 تا2.5 سانتی‌متر زیر سطح خاک) به سمت سطح خاک شروع به رشد می‌نمایند. این سیستم ریشه ثانویه از پایین ترین گره در گیاهچه جوان (طوقه) حدودا مقارن با ظهور اولین برگ یقه شروع می‌شود. سیستم ریشه های ثانویه (2 تا10 ریشه در هر گره) به طور کلی از همه گره های زیرزمینی ایجاد می‌شوند (به طور معمول از گره 5). توسعه مجموعه ریشه ثانویه با رشد یقه برگ همزمان است، به این معنا که اگر گیاهچه دارای دو مجموعه ریشه ثانویه باشد، در مرحله دو برگی یا نزدیک به آن قرار دارد. در مرحله چهار برگی، ریشه های ثانویه بزرگتر و گسترده تر از ریشه های اولیه هستند. ریشه ها ثانویه همچنین می‌توانند از گره هایی که بالای سطح خاک هستند، نیز بوجود آیند. طویل شدن ساقه بین مراحل 4 و 5 برگی آغاز می شود. طویل شدن میانگره بالای گره پنجم معمولاً گره ششم را از سطح زمین بالاتر می‌آورد. در نتیجه، پنج مجموعه یا حلقه از ریشه های ثانویه معمولاً در زیر زمین قابل تشخیص هستند. طویل شدن میانگره‌های بعدی ساقه منجر به قرارگیری گره های باقیمانده ساقه بالاتر از خاک خواهد شد. مجموعه‌ای از ریشه های ثانویه که در گره های ساقه بالای سطح زمین ایجاد می‌شوند، معمولاً به عنوان “ریشه های هوایی نگه دارنده” شناخته می‌شوند.

کولئوپتیل، ریشه اصلی و ریشه جانبی اولیه در مرحله VE	ریشه اصلی اولیه و کولئوپتیل در مرحله VE
ریشه جانبی اولیه سالم و ریشه اصلی آسیب دیده	سیستم ریشه اولیه بدون حضور سیستم ریشه ثانویه
ریشه اصلی مرده در یک گیاهچه	کولئوپتیل تقسیم شده قبل از برگدهی در زیر خاک
نوک ریشه اولیه آسیب دیده همراه ریشه عارضی	ریشه جانبی اولیه سالم و ریشه اولیه آسیب دیده
اولین مجموعه ریشه ثانویه در محل یک برگی	گیاهچه ذرت در مرحله یک برگی
ریشه اولیه و ثانویه در مرحله دو برگی	گیاهچه در مرحله یک برگی و اوایل مرحله دو برگی
مریستم انتهایی ریشه	ریشه های مویین در مرحله دو مرگه
۵ مجموعه ریشه ثانویه در بخش تقسیم ساقه	طویل شدن میانگره بین گره ۴ و ۵ در گیاه ذرت

اگر شرایط خاک سطحی مساعد باشد (مرطوب و بیش از حد گرم نباشد)، ریشه های هوایی نگه دارنده با موفقیت به خاک نفوذ می‌کنند، تکثیر می یابند و به طور موثر اقدام به استخراج آب و مواد مغذی از لایه بالایی خاک خواهند نمود. با توسعه سیستم ریشه ثانوی، نقش سیستم ریشه اولیه، در جذب آب کمتر میشود. ریشه های ثانویه برای پشتیبانی از ساختار گیاه و جذب اکثریت مواد مغذی و آب ضروری هستند.

وابستگی غذایی گیاهچه ذرت در حدود مرحله 3 برگی از ذخایر بذر به وابستگی به ریشه‌های ثانویه تغییر می‌کند. آسیب یا استرس به اولین مجموعه‌های در حال رشد ریشه های ثانویه در طول دوره یک برگی تا پنج برگی می‌تواند رشد گیاه ذرت را به شدت متوقف یا به تأخیر بیندازد. صدمه به اولین مجموعه های ریشه ثانویه، گیاهچه جوان را وادار می کند به وابستگی خود به ذخایر بذر بیش از حد مطلوب ادامه دهد. اگر ذخایر بذر تقریباً به پایان رسیده باشد، ادامه رشد گیاهچه به راحتی متوقف می‌شود و مرگ گیاهچه غیرمعمول نخواهد بود. تنشهای معمولی که می‌توانند رشد اولیه ریشه ثانویه را متوقف کنند شامل آسیب نمکهای کود شیمیایی، بیماریهای گیاهچه، آسیب علف کش‌ها، آسیب آفات، خاکهای بیش از حد مرطوب یا خشک، تراکم و فشردگی خاک (ناشی از خاک ورزی یا بذرکار) است.

دلیل کاشت ذرت در حدود 4 تا 5 سانتی‌متر همراه با 12 میلیمتر رطوبت در خاک این است که، در این عمق بذر می‌توان تماس خوبی با خاک حاصل کند. تماس خوب بذر با خاک برای جذب آب توسط بذر و روند جوانه‌زنی حیاتی است. بذر باید در رطوبت خاک قرار گیرد تا جذب آب اتفاق بیفتد. رطوبت خاک در عمق کاشت باید در کل بستر بذر یکنواخت باشد تا منجر به جوانه زنی یکنواخت شود. علاوه بر این، عمق 5 سانتی‌متر اجازه می‌دهد تا یک سیستم ریشه ثانویه قوی تشکیل شود که برای رشد و نمو سریع گیاه ضروری است.

نتایج کاشت خیلی کم عمق یا خیلی عمیق بذر ذرت

لازم به یادآوری است که کاشت خیلی کم عمق از کاشت خیلی عمیق بدتر است. در طول فصل رشد، مشکلات در مزارع ذرت بیش از حد کم عمق کاشته شده بسیار بیشتر است. کاشت بیش از حد کم عمق می‌تواند منجر به توسعه نامناسب سیستم ریشه ثانویه شود، در نتیجه باعث کاهش جذب آب، مواد مغذی و حتی ورس (خوابیدن) گیاه شود. کاهش دسترسی به مواد مغذی و آب می‌تواند گیاهان را تحت تنش قرار داده، در نتیجه موجب ضعف سلامت گیاه و عملکرد کمتر شود. ذرت هنگامی که سیستم ریشه ثانویه به قدر کافی توسعه پیدا نکرده و حمایت کافی برای گیاه فراهم نیاورد، تمایل به ورس (خوابیدگی) دارد. ذرت دارای سیستم ریشه ای کم عمق و ضعیف “سندرم ذرت بدون ریشه” نام دارد که این مشکل معمولاً در نتیجه اثرات مخرب خاک سطحی بیش از حد خشک نزدیک به زمان طویل شدن اولیه ریشه ثانویه در گیاهچه ذرت جوان (مراحل 2 برگی تا 4 برگی) رخ دهد. ریشه‌های ثانویه جوان که از ناحیه طوقه گیاه بیرون می‌آیند، در صورت خشک شدن نوک ریشه (و نواحی مریستمی آن) قبل از استقرار موفقیت آمیز ریشه در خاک مرطوب، از بین می‌روند. نقطه رشد گیاهچه جوان ذرت معمولاً 2 سانتی‌متر یا کمتر زیر سطح خاک قرار دارد و به ویژه در برابر شرایط خشکی خاک سطحی آسیب پذیر است.

کاشت خیلی عمیق می‌تواند منجر به تاخیر در ظهور، قرار گرفتن در معرض دمای خنک تر خاک و برگدهی در زیر خاک شود. تأخیر در ظهور گیاه به دلیل زمان و انرژی بیشتر مورد نیاز گیاهچه برای بیرون آمدن از سطوح عمیقتر خاک است. در سطوح عمیقتر، خاک می‌تواند خنک‌تر بوده و در نتیجه باعث تاخیر در جوانه زنی بذر و در معرض بیشتر بیماری‌های خاکزی و آسیب حشرات باشد. ذرت به خاک های سرد حساس است و برای جوانه زنی به دمای خاک بالاتر از 10 درجه سانتیگراد نیاز دارد. قبل از اقدام به کاشت، بررسی دمای خاک در عمق مناسب کاشت ضروری است. تاخیر در ظهور می‌تواند باعث تاخیر در گلدهی و ابریشم دهی، رسیدگی و برداشت شود. اختصاص زمان برای تعیین و بررسی عمق کاشت در مزرعه می‌تواند مشکلات احتمالی کمتری را در فصل رشد براس کشت به وجود آورد.

شرایط محیطی مناسب برای رشد ریشه ذرت

الف) دمای خاک: دمای مطلوب خاک برای توسعه ریشه ذرت 26 درجه سانتیگراد است. در زیر 10 درجه رشد کمی وجود دارد یا اصلا ریشه رشد نخواهد کرد. دمای خنک در بهار عموماً رشد ریشه را محدود می‌کند و باعث می‌شود گیاهان سبز کمرنگ باشند یا علائم کمبود فسفر را نشان دهند. در سیستم های کشت بدون خاکورزی با بقایای زیاد بر روی خاک معمولا چند درجه سردتر از خاکهای شخم زده شده، هستند. بعلاوه، خاکهای دارای زهکش خوب معمولا سریعتر از خاکهای مرطوب گرم می شوند. از این رو در مزارعی که سطح آب بالا است، شخم زدن میتواند یک مزیت باشد زیرا موجب گرم شدن سریعتر خاک خواهد شد.

ب) رطوبت ناکافی خاک: ریشه ها در خاکی که رطوبت آن از نقطه پژمردگی دائمی کمتر است، رشد نکرده و یا توسعه نمیابند. ریشه ها آب را در خاک دنبال خواهند کرد، از این رو، در مناطقی از خاک منشعب شده و رشد می‌کنند که مرطوب است، حتی اگر لایه‌های سطحی خاک از رطوبت تخلیه باشند. اگر سطح خاک در طی رشد ریشه ثانویه، خشک، گرم یا فشرده باشد، ممکن است رشد ریشه های ثانویه محدود شود و در نتیجه گیاهان جوان به راحتی ورس میکنند و سندرم ذرت بدون ریشه بوجود می‌آید.

ج) رطوبت بیش از حد خاک: رطوبت بیش از حد در خاک نسبت به رطوبت ناکافی خاک مشکل بزرگتری برای توسعه ریشه ذرت است. وقتی خاک ها از آب اشباع می‌شوند، با تخلیه سریع منابع موجود اکسیژن توسط دیگر گیاهان و میکروارگانیسم ها اکسیژن برای ریشه کاهش می‌یابد. ریشه ذرت برای تنفس، تقسیم سلولی و جذب مواد مغذی به اکسیژن نیاز دارد. شرایط غرقاب همچنین می‌تواند گیاهان را مستعد پوسیدگی ریشه در فصل رشد پیش رو نماید. ترویج زهکشی سریع مزرعه می‌تواند به طور مستقیم بر رشد ریشه در فصول مرطوب مفید باشد.

د) مواد مغذی خاک: وجود فسفر در خاک برای رشد ریشه مطلوب است. ریشه ها ترجیحاً به سمت نواحی دارای تجمع کود شیمیایی رشد نمی‌کنند، اما اگر به چنینی نواحی نفوذ کنند، بیشتر به دلیل محدودیت ناشی از کمبود مواد مغذی است. کود سرک به منظور افزایش جذب فسفر توسط گیاهچه ذرت که به دلیل دمای سرد خاک، رشد ریشه محدود دارند، توصیه می‌شود. با این حال، یک کود سرک همیشه مشکلات کمبود شدید را حل نمی‌کند. قارچهای میکوریزا نیز به ریشه ذرت در استخراج فسفر از خاک کمک می‌کنند. وقتی ذرت در تناوب بعد از آیش سیاه، کلزا یا چغندرقند کشت میشود، لازم است فسفر اضافی افزوده شود، زیرا این محصولات یا آیش سیاه میزان قارچ های میکوریزا را در خاک کاهش می‌دهند.

ه) تراکم و موانع شیمیایی: ریشه ها قادر به نفوذ به لایه‌های بسیار متراکم خاک، لایه های دارای نمک زیاد یا دارای لایه‌های فشرده آهکی نیستند. برای مزارع با خاک مستعد به فشردگی، لازم است لایه های خاک مورد بررسی قرار گیرد. یک خاک دارای دانه بندی و زهکشی مناسب باعث رشد خوب ریشه می‌شود.

و) صدمه آفات: شایعترین حشرات آسیب رسان به ریشه کرمهای مفتولی و لارو کرم ریشه ذرت است. به عنوان بخشی از برنامه رصد مزرعه، لازم است ریشه ها را از نظر آسیب آفات بررسی شوند. بیشتر حشرات تغذیه کننده ریشه با آفت‌کش‌های بذرمال یا در زمان کاشت از بین میروند.

به طور خلاصه، هرگز نباید ذرت را با عمق کمتر از 4 سانتی‌متر کاشت، 4.5 تا 5.5 سانتی‌متر یک عمق ایده آل است، اما بسته به نوع خاک و در شرایط خاص ممکن است تا عمق 7.5 سانتی‌متر بدون هیچ تأثیری منفی در استقرار گیاهچه نیز کشت انجام شود. شرکت توسعه کشت ذرت امیدوار است با کشت بذر در عمق مناسب مزرعه خود و دستیابی به تراکم مناسب رقم مورد نظر، فصل رشد ایمن و موفقی را پیش رو داشته باشید.