تریتیکاله با نام علمی Triticosecalex از خانواده غلات از تلاقی گندم نان و چاودار ایجاد شده از نظر مورفولوژیکی شباهت زیادی به گندم دارد. در این تلاقی گندم بجای گیاه مادر به کارگرفته شده و دانه های گرده از چاودار می باشد. تریتیکاله خصوصیات مقاومت به سرما ، سازگاری با شرایط نامساعد محیطی ، بالابودن مقدار لیزین و رشد سریعتر را از چاودار، بالا بودن درصد پروتئین را از گندم به ارث برده است .
زراعت تریتیکاله در بسیاری از کشورهای جهان در سطح محدودی متداول است و به عنوان یک گیاه غله ای و علوفه ای مورد بهره برداری قرار میگیرد . از سایر مصارف تریتیکاله می توان به کاشت آن به عنوان تولید علوفه سبز و سیلوئی و کشت مخلوط با لگوم ها اشاره نمود. بطورکلی کیفیت برتر پروتئین تریتیکاله در مقایسه با جو و گندم و چاودار آنرا به عنوان یک منبع بالقوه جهت تعلیف دام و طیور مطرح ساخته است. در مقایسه با گندم از قابلیت رشد و مقاومت بیشتری برخوردار است و برای زمین های کم بازده توصیه می شود . آرد آن برای پخت نان زیاد مناسب نیست و زود بیات میشود ولی با آرد گندم قابل اختلاط میباشد.
مزرعه تریتیکاله پاییزه
خصوصیات تریتیکاله:
1ـ گیاهی یکساله خود بارور با درصد کمی دگربار و ارقام تجاری آن هگزاپلوئید و دارای 42 کروموزوم هستند .
2ـ ارقام جدید تریتیکاله از نظر عملکرد در شرایط مساوی زراعی با ارقام گندم برابری و در مواردی عملکرد آن بالاتر از گندم و جو می باشد .
3ـ مقاومت به بیماری های رایج گندم از جمله زنگ زرد و سیاهک ها یکی دیگر از صفات ممتاز این گیاه می باشد که به دلیل عدم نیاز به سمپاشی بر علیه این بیماری ها موجب کاهش هزینه تولید کشاورزان می شود .
4ـ مقاومت به خوابیدگی : با وجود ارتفاع بلند به نسبت ارقام گندم به علت استحکام ساقه ها ، ارقام جدیدتر تریتکاله مقاومت خوبی در مقابل خوابیدگی دارند .
5ـ مقاومت به ریزش دانه در مقایسه با گندم بالاتر است .
6ـ یکی از ویژگی های ارقام تیتیکاله مقاومت مطلوب در برابر سرما و قدرت جبران بالا بعد از سرمازدگی می باشد که از چاودار به ارث برده است .
7ـ به دلیل انتقال صفات مطلوب از والدین به این محصول در آزمایشات مختلف ارقام تریتیکاله از تحمل خوبی به خشکی سراسری و انتهای فصل برخوردار می باشند .
8ـ تحمل به خاک های اسیدی و شرایط شوری خاک از صفات بارز تریتیکاله است .
9ـ تریتیکاله به دلیل کیفیت مطلوب در تغذیه دام و طیور از گندم و جو برتر است زیرا اسیــدآمینه لیزین
( اسیدآمینه گوشت ساز ) آن بیشتر از گندم و جو است و می تواند جایگزین ذرت شود و برای تهیه سیلو از چاودار و یولاف مناسب تر است .
10ـ پتانسیل عملکرد بالای ماده خشک و عملکرد بالای دانه و کاه تریتیکاله در مقایسه با گندم و جو .
11ـ کارایی بالای مصرف آب .
12ـ مصرف دو منظوره علوفه ای و خوراکی دارد .
13ـ اختلاط آرد تریتیکاله با آرد گندم خصوصیات نانوایی را بهبود می بخشد .
خصوصیات زراعی :
تریتیکاله خصوصیات زراعی مشابه گندم دارد و می توان با استفاده از ادوات و ماشین آلات متداول درزراعت گندم و با همان روش های کاشت و داشت و برداشت کشت و زرع نمود.
این خصوصیات از جمله مزایایی هستند که در گسترش زراعت تریتکاله موثر خواهد شد .تاریخ کاشت بسته به شرایط آب و هوایی و منطقه کشت متفاوت می باشد ولی کشت ده روز زودتر از گندم باعث پر شدن مناسب دانه می گردد . مقدار بذر مصرفی و فاصله ردیف ها مشابه گندم و عمق بذر کاری در تریتیکاله از گندم کمتر است و به لحاظ پایین بودن قدرت جوانه زنی دانه نباید از شش سانتی متر بیشتر باشد . نیاز کودی و تغذیه ای و آبیاری در شرایط نرمال و حاصلخیزی خاک مشابه گندم می باشد .
