تریتیکاله با نام علمی Triticosecalex از خانواده غلات از تلاقی گندم نان و چاودار ایجاد شده از نظر مورفولوژیکی شباهت زیادی به گندم دارد. در این تلاقی گندم بجای گیاه مادر به کارگرفته شده و دانه های گرده از چاودار می باشد. تریتیکاله خصوصیات مقاومت به سرما ، سازگاری با شرایط نامساعد محیطی ، بالابودن مقدار لیزین و رشد سریعتر را از چاودار، بالا بودن درصد پروتئین را از گندم به ارث برده است .
زراعت تریتیکاله در بسیاری از کشورهای جهان در سطح محدودی متداول است و به عنوان یک گیاه غله ای و علوفه ای مورد بهره برداری قرار میگیرد . از سایر مصارف تریتیکاله می توان به کاشت آن به عنوان تولید علوفه سبز و سیلوئی و کشت مخلوط با لگوم ها اشاره نمود. بطورکلی کیفیت برتر پروتئین تریتیکاله در مقایسه با جو و گندم و چاودار آنرا به عنوان یک منبع بالقوه جهت تعلیف دام و طیور مطرح ساخته است. در مقایسه با گندم از قابلیت رشد و مقاومت بیشتری برخوردار است و برای زمین های کم بازده توصیه می شود . آرد آن برای پخت نان زیاد مناسب نیست و زود بیات میشود ولی با آرد گندم قابل اختلاط میباشد.
مزرعه تریتیکاله پاییزه
خصوصیات تریتیکاله:
1ـ گیاهی یکساله خود بارور با درصد کمی دگربار و ارقام تجاری آن هگزاپلوئید و دارای 42 کروموزوم هستند .
2ـ ارقام جدید تریتیکاله از نظر عملکرد در شرایط مساوی زراعی با ارقام گندم برابری و در مواردی عملکرد آن بالاتر از گندم و جو می باشد .
3ـ مقاومت به بیماری های رایج گندم از جمله زنگ زرد و سیاهک ها یکی دیگر از صفات ممتاز این گیاه می باشد که به دلیل عدم نیاز به سمپاشی بر علیه این بیماری ها موجب کاهش هزینه تولید کشاورزان می شود .
4ـ مقاومت به خوابیدگی : با وجود ارتفاع بلند به نسبت ارقام گندم به علت استحکام ساقه ها ، ارقام جدیدتر تریتکاله مقاومت خوبی در مقابل خوابیدگی دارند .
5ـ مقاومت به ریزش دانه در مقایسه با گندم بالاتر است .
6ـ یکی از ویژگی های ارقام تیتیکاله مقاومت مطلوب در برابر سرما و قدرت جبران بالا بعد از سرمازدگی می باشد که از چاودار به ارث برده است .
7ـ به دلیل انتقال صفات مطلوب از والدین به این محصول در آزمایشات مختلف ارقام تریتیکاله از تحمل خوبی به خشکی سراسری و انتهای فصل برخوردار می باشند .
8ـ تحمل به خاک های اسیدی و شرایط شوری خاک از صفات بارز تریتیکاله است .
9ـ تریتیکاله به دلیل کیفیت مطلوب در تغذیه دام و طیور از گندم و جو برتر است زیرا اسیــدآمینه لیزین
( اسیدآمینه گوشت ساز ) آن بیشتر از گندم و جو است و می تواند جایگزین ذرت شود و برای تهیه سیلو از چاودار و یولاف مناسب تر است .
10ـ پتانسیل عملکرد بالای ماده خشک و عملکرد بالای دانه و کاه تریتیکاله در مقایسه با گندم و جو .
11ـ کارایی بالای مصرف آب .
12ـ مصرف دو منظوره علوفه ای و خوراکی دارد .
13ـ اختلاط آرد تریتیکاله با آرد گندم خصوصیات نانوایی را بهبود می بخشد .
کشت تریتیکاله به چه صورت است؟
کاشت تریتیکاله مانند کاشت سایر گیاهان زراعی است، اما برخی نکات خاصی برای موفقیت در کاشت آن وجود دارد. در ادامه، چند نکته مهم درباره کاشت تریتیکاله را بررسی می‌کنیم:
1. انتخاب زمین: تریتیکاله به خاکی با pH مناسب (حدود 6-7) و خاکی بافت مناسب نیاز دارد. زمینی که دارای زهکشی خوبی است و حاوی مقدار مناسبی عناصر غذایی است، برای کاشت تریتیکاله مناسب است.
2. تهیه بذر: برای کاشت تریتیکاله باید بذرهای با کیفیت و تازه را انتخاب کنید. همچنین ممکن است برای اطمینان از بهترین عملکرد، بذرها را پیش از کاشت در یک محل خشک و خنک نگهداری کنید.
3. زمان کاشت: زمان مناسب برای کاشت تریتیکاله معمولاً در فصل پاییز یا زمستان است، بسته به شرایط آب و هوایی منطقه. اما می‌توان آن را در بهار نیز کاشت، به شرطی که شرایط آب و هوایی منطقه اجازه دهد.
4. ژنوتیپ مناسب: انتخاب ژنوتیپی که به شرایط آب و هوایی و خاک منطقه شما منطبق باشد، بسیار مهم است.
5. کوددهی و مدیریت آبیاری: استفاده از کودهای معمولی یا آلی و مدیریت مناسب آبیاری برای رشد بهتر تریتیکاله ضروری است.
6. مدیریت آفات و بیماری‌ها: برای جلوگیری از آسیب دیدگی تریتیکاله به واسطه آفات و بیماری‌ها، از روش‌های مختلف مدیریت آفات و بیماری‌ها مانند استفاده از کودهای ارگانیک، تناوب کشت و استفاده از ارقام مقاوم استفاده کنید.
7. در هنگام برداشت: زمان برداشت تریتیکاله معمولاً زمانی است که بخش‌های مرتبط با تولید علوفه به رنگ زرد رسیده باشند، اما قبل از برداشت باید اطمینان حاصل شود که رطوبت مطلوب در خاک و هوا وجود دارد.
8. مصرف و ذخیره سازی: بعد از برداشت، تریتیکاله به عنوان علوفه برای دام‌ها مصرف میشود یا برای ذخیره سازی به کار می‌رود. در صورتی که برای ذخیره سازی استفاده شود، باید از روش‌های مختلف مانند خشک کردن یا فشرده سازی استفاده شود.
خصوصیات زراعی :
تریتیکاله خصوصیات زراعی مشابه گندم دارد و می توان با استفاده از ادوات و ماشین آلات متداول درزراعت گندم و با همان روش های کاشت و داشت و برداشت کشت و زرع نمود.
این خصوصیات از جمله مزایایی هستند که در گسترش زراعت تریتکاله موثر خواهد شد .تاریخ کاشت بسته به شرایط آب و هوایی و منطقه کشت متفاوت می باشد ولی کشت ده روز زودتر از گندم باعث پر شدن مناسب دانه می گردد . مقدار بذر مصرفی و فاصله ردیف ها مشابه گندم و عمق بذر کاری در تریتیکاله از گندم کمتر است و به لحاظ پایین بودن قدرت جوانه زنی دانه نباید از شش سانتی متر بیشتر باشد . نیاز کودی و تغذیه ای و آبیاری در شرایط نرمال و حاصلخیزی خاک مشابه گندم می باشد .
